Trong bối cảnh căng thẳng công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc đang lên đến đỉnh điểm, một phát hiện gây sốc đã làm dậy sóng cộng đồng công nghệ tuần qua. Hai công cụ lập trình lớn được AI hỗ trợ của Mỹ, với tổng giá trị định giá lên tới hơn 20 tỷ USD, bị nghi ngờ đang âm thầm chạy trên nền tảng các mô hình AI do Trung Quốc phát triển.

Điều này không chỉ gây ra tranh cãi về mặt đạo đức trong việc thương mại hóa các mô hình mã nguồn mở mà không ghi công cho nhà phát triển ban đầu, mà còn đặt ra những câu hỏi sâu sắc về thực lực công nghệ thực sự của các ông lớn Silicon Valley.

Phía sau tấm màn

Cognition AI, công ty có trụ sở tại San Francisco với giá trị định giá lên tới 10,2 tỷ USD, vừa tung ra mô hình SWE-1.5 mới nhất với tuyên bố đạt được hiệu suất lập trình gần đỉnh cao nhất đồng thời lập kỷ lục về tốc độ tạo code. Tuy nhiên, điều khiến cộng đồng công nghệ xôn xao không phải là những con số ấn tượng mà là sự thật ẩn giấu đằng sau.

Công ty chỉ nói mơ hồ trong bài blog rằng SWE-1.5 được xây dựng trên nền một mô hình cơ sở mã nguồn mở hàng đầu mà không chịu nêu tên cụ thể. Sự che giấu này nhanh chóng gây ra làn sóng tò mò, và khi người dùng trực tiếp hỏi công cụ về mô hình nào đang được sử dụng, câu trả lời đã hé lộ sự thật đáng kinh ngạc.

Zhipu AI, startup có trụ sở tại Bắc Kinh được tiếp thị quốc tế với tên gọi Z.ai, đã lên tiếng khẳng định họ tin rằng SWE-1.5 đã sử dụng mô hình GLM-4.6 flagship mới nhất của họ làm nền tảng trong một tuyên bố được đưa ra vào thứ Ba. Điều đáng nói là Cognition AI đã hoàn toàn im lặng và không phản hồi bất kỳ yêu cầu bình luận nào về vụ việc này, một sự im lặng đầy ẩn ý cho thấy có thể họ đang né tránh xác nhận một sự thật không mấy thoải mái.

Nhưng Cognition AI không phải là trường hợp duy nhất bị phơi bày. Cursor, một gã khổng lồ lập trình khác của Mỹ vừa chứng kiến giá trị định giá tăng gấp ba lần lên 9,9 tỷ USD chỉ trong vòng 6 tháng, cũng rơi vào tình cảnh tương tự khi giới thiệu công cụ mới Composer.

Mặc dù được quảng cáo với khả năng lập trình mạnh mẽ và tốc độ tạo code nhanh chóng, người dùng tinh ý đã nhanh chóng phát hiện ra một chi tiết đáng ngờ: mô hình này tạo ra các dấu vết suy luận bằng tiếng Trung. Đây là bằng chứng gần như không thể chối cãi cho thấy mô hình cơ sở, thứ cung cấp trí thông minh thô cho công cụ, có nguồn gốc từ Trung Quốc. Giống như Cognition AI, Cursor cũng chọn cách im lặng hoàn toàn trước các yêu cầu bình luận.

Chỉ là vấn đề về đạo đức

Trong khi việc thiếu minh bạch về nguồn gốc mô hình đã gây ra làn sóng chỉ trích dữ dội đối với hai công ty Mỹ này, từ góc độ pháp lý, họ hoàn toàn không vi phạm quy định nào.

Florian Brand, nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Đại học Trier của Đức và là chuyên gia về các mô hình mã nguồn mở, giải thích rằng các giấy phép mã nguồn mở cho phép của các mô hình Trung Quốc đã cho phép các công ty khác thương mại hóa chúng mà không cần yêu cầu ghi nhận công lao hay xin phép. Đây là bản chất của mã nguồn mở, nhưng câu hỏi về đạo đức và minh bạch vẫn còn bỏ ngỏ.

Ông Brand còn đưa ra một quan điểm thú vị khi cho rằng việc sử dụng mô hình cơ sở nào không thực sự quan trọng bằng việc fine-tuning, hay tinh chỉnh mô hình. Ông ví von rằng cho dù là GLM hay Kimi hay DeepSeek thì fine-tuning mới chính là “nước sốt” làm nên sự khác biệt, ám chỉ đến quá trình học tăng cường bổ sung mà các mô hình cơ sở phải trải qua trước khi trở thành các công cụ chuyên biệt như các tác nhân lập trình.

Tuy nhiên, lập luận này không thể xóa đi thực tế rằng nếu không có nền tảng vững chắc từ các mô hình Trung Quốc, các công cụ trị giá hàng tỷ USD này có thể sẽ không tồn tại.

Zhipu AI đã phát hành mô hình GLM-4.6 vào cuối tháng 9 theo giấy phép mã nguồn mở của Viện Công nghệ Massachusetts, một trong những giấy phép cho phép nhất trong cộng đồng mã nguồn mở.

Giấy phép này cho phép các nhà phát triển hoàn toàn tự do phân phối và sửa đổi mô hình, kể cả cho mục đích thương mại mà không cần xin phép hay trả phí bản quyền. Chính sách này phản ánh triết lý của Trung Quốc trong việc mở rộng ảnh hưởng công nghệ thông qua chiến lược mã nguồn mở, một nước cờ thông minh đang dần mang lại kết quả.

Mall) Loa Kiểm Âm Bluetooth EDIFIER MR3/MR5 I Công Suất 36W | Bluetooth 5.4 |

Đáng chú ý là phản ứng của Zhipu AI trước tình huống này. Khi một người dùng đăng bài chỉ trích Cognition AI trên mạng xã hội X, startup Trung Quốc đã có một phản hồi đầy tính toán chiến lược.

Họ cho biết không nhìn nhận tình huống này theo hướng tiêu cực, mà thay vào đó nhấn mạnh tác động tích cực và giá trị của đóng góp mã nguồn mở cho hệ sinh thái công nghệ. Đây là một động thái truyền thông khéo léo, vừa thể hiện độ lượng vừa khẳng định vị thế của mình như một người đóng góp quan trọng cho cộng đồng AI toàn cầu.

Startup Trung Quốc này đã chứng kiến số lượng người dùng trả phí ở nước ngoài tăng gấp mười lần chỉ trong hai tháng qua và đang tích cực tung ra các gói đăng ký lập trình nhắm đến thị trường AI coding toàn cầu đầy tiềm năng.

Trong khi đó, các công ty Mỹ với giá trị định giá hàng chục tỷ USD lại phải dựa vào công nghệ nền tảng của đối thủ để tạo ra sản phẩm của mình. Sự thật này không chỉ là một cú tát vào niềm tự hào công nghệ của Silicon Valley mà còn là lời nhắc nhở rằng trong thế giới mã nguồn mở, ranh giới giữa cạnh tranh và hợp tác đôi khi mờ nhạt đến mức khó phân biệt.