Dù trong phim ảnh, sách vở hay đời thực, một điều thường được mô tả khi ai đó trải nghiệm trạng thái cận tử là nhìn thấy một đường hầm ánh sáng. Trong khi nhiều người cho rằng hình ảnh này đồng nghĩa với việc nhìn thoáng qua “thế giới bên kia”, thực tế có thể tồn tại một lý do khoa học giải thích vì sao con người lại thấy ánh sáng ở cuối đường hầm, cùng với những hiện tượng khác.

Khi một người tiến gần đến cái chết, cơ thể họ trải qua nhiều thay đổi nhanh chóng. Điều này có thể bao gồm sự suy giảm các chức năng sống, chẳng hạn như nhịp tim giảm, dẫn đến việc ít oxy lưu thông trong cơ thể và được đưa lên não hơn.

Một số người cũng có thể trải qua việc giảm thân nhiệt, và nhịp thở trở nên không đều hoặc nông. Tuy nhiên, không chỉ các chi và cơ quan trong cơ thể trải qua những thay đổi này — não bộ cũng vậy.

Hoạt động não bộ khi cận tử

Một nghiên cứu từ Đại học Michigan (Mỹ) quan sát thấy rằng não của những người đang hấp hối có sự gia tăng đáng kể về hoạt động. Nghiên cứu này, được tiến hành trên bốn bệnh nhân vừa được rút ống hỗ trợ sự sống, phát hiện rằng hai trong số họ có sự bùng nổ hoạt động não chỉ vài khoảnh khắc trước khi qua đời.

Hơn nữa, hoạt động quan sát được dường như tương tự với hoạt động xảy ra khi con người đang có ý thức. Loại hoạt động này được tạo ra bởi các sóng gamma — thường được gọi là sóng não — và các nhà nghiên cứu ghi nhận rằng một trong các bệnh nhân có mức sóng gamma tăng gấp ba trăm lần.

Giáo sư Jimo Borjigin của Đại học Michigan đưa ra giả thuyết rằng điều này có thể nghĩa là tồn tại một trạng thái “ý thức ẩn” xuất hiện ngay trước khi cơ thể chết.

Giáo sư Borjigin nói rằng một số người đối mặt với cận tử “có thể nhớ đã nhìn thấy hoặc nghe thấy điều gì đó, hoặc có trải nghiệm thoát khỏi cơ thể hay cảm giác chuyển động như thể họ đang bay.” Bà nói thêm: “Tôi nghĩ rằng chúng tôi có thể đã xác định hoặc khám phá ra những bước giải phẫu tối thiểu để nhận diện tín hiệu thần kinh của ý thức ẩn này.”

“Chúng tôi muốn nghiên cứu thêm các đối tượng là con người trong những hoàn cảnh ít thảm khốc hơn, nơi bệnh nhân có khả năng sống sót và kể lại câu chuyện, để họ có thể liên hệ dấu hiệu hoạt động não của họ với trải nghiệm chủ quan.”

Serotonin và ảo giác

Liên quan đến một nghiên cứu trước đó trên chuột trong phòng thí nghiệm, Giáo sư Borjigin ghi nhận sự gia tăng serotonin trong não chỉ ngay trước khi chết. Hóa chất này, thường xuất hiện với lượng quá mức trong các rối loạn tâm thần, cũng có thể là nguyên nhân gây ra ảo giác — dù rất khó xác định liệu chuột có trải nghiệm giống con người khi nói đến các chất hóa học trong não hay không.

Dù vậy, bà dựa trên một nghiên cứu trước đăng trên tạp chí PNAS, trong đó phát hiện não của chuột đang chết sản sinh ra sự gia tăng tương tự của sóng gamma khi chúng bị đau tim. Trong một bài báo năm 2013, nhóm của bà viết: “Những dữ liệu này cho thấy não của động vật có vú có thể tạo ra các tương quan thần kinh của quá trình nhận thức tăng cao vào thời điểm cận tử.”

Nghiên cứu được công bố trong Tạp chí của Hiệp hội Y khoa Bang Missouri cũng xem xét vai trò của ý thức não bộ và ảnh hưởng của nó đối với trải nghiệm cận tử. Tuy nhiên, nghiên cứu này nhấn mạnh rằng các nhà khoa học vẫn còn rất nhiều điều chưa hiểu về mối quan hệ giữa não bộ và ý thức, cũng như tác động của nó lên các trải nghiệm cận tử.