Món ngon trong mâm cỗ ở Nam Định làm tốn sức, chia túi cả cân cho khách mang về

Ở một số địa phương thuộc huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định như Hải Anh, Hải Phương, Hải Đường, Hải Long…, cứ đến ngày 15/11 âm lịch, bà con đồng tông (cùng họ, chung tổ tiên) lại sum họp về quê, cùng nhau tổ chức lễ giỗ tổ.

Theo quan niệm, đây là thời gian đẹp, tốt nhất của mùa đông, hay còn gọi là “Trọng đông”.

Vào ngày này, không chỉ anh em họ hàng trong cùng gia đình, thuộc cùng 1 dòng họ quây quần lại mà còn có cả những người cùng mang họ trên 5 đời, cũng tập trung về làm mâm cỗ cúng, dâng lên ban thờ tổ tiên.

Xôi nén là món ăn quen thuộc trong mâm cỗ giỗ tổ của người dân Hải Hậu, Nam Định. Nguồn: @techshop_vietnam

Anh Nguyễn Tuấn – 1 thành viên chi tộc họ Nguyễn ở xã Hải Anh chia sẻ, ngày giỗ tổ ở huyện Hải Hậu là nét đẹp truyền thống mang tính vùng miền và chứa đựng ý nghĩa sâu sắc.

“Dịp này, nhiều thế hệ con cháu đi làm ăn xa cũng gác lại công việc, tìm về với cội nguồn, gắn kết tình cảm trong gia đình, dòng họ. Không chỉ giao lưu, sum họp, mọi người còn cùng nhau làm xôi nén truyền thống để cúng cáo gia tiên”, anh nói.

Theo anh Tuấn, phong tục làm xôi nén trong ngày giỗ tổ của người dân Hải Hậu có từ lâu đời, được lưu truyền qua nhiều thế hệ và duy trì, kéo dài cho đến nay.

Thoạt nhìn, món xôi nén Hải Hậu trông khá giống bánh dày hay oản ở một số địa phương miền Bắc. Tuy nhiên, xôi nén lại có cách chế biến và thưởng thức mang nét riêng, khác biệt ít nhiều tùy theo văn hóa từng nơi.

Để làm xôi nén chất lượng, người Hải Hậu lựa gạo nếp ngon, đem ngâm qua đêm, sau đó vớt ra để ráo nước. Tiếp đến, cho gạo vào nồi, rồi bắt đầu đồ xôi. Xôi muốn ngon và dẻo thơm thì phải đun bằng bếp củi.

Người ta canh giờ xôi chín, đổ ra khuôn lớn hoặc thúng, cối, bên dưới có lót lá chuối (hoặc lá ré), rồi dùng gậy tre nén đều tay. Công đoạn này khá tốn thời gian, đòi hỏi người làm phải có lực tay khỏe, nén liên tục cho từng hạt xôi quyện đều vào nhau.

Cũng bởi xôi được nén chặt vào khuôn nên có tên gọi là xôi nén. Sau khi nén, xôi dẻo mịn, để nguội cho săn lại thành khuôn vuông hay tròn (tùy nơi) rồi dâng lên mâm cúng.

“Trước khi bày ra mâm, người ta phải quết một lớp mỡ mỏng xung quanh để chống dính. Xôi nén được lật úp lại, gỡ ra khỏi khuôn rồi đặt lên mâm. Món ăn này có vẻ ngoài bóng loáng, nhìn vừa giống bánh dày vừa giống bánh đúc”, anh Tuấn chia sẻ.

Điều thú vị là sau khi hạ lễ, bà con thường ít khi ăn xôi nén ngay tại đám giỗ, mà chia “lộc” cho từng người mang về.

Xôi sẽ được “đong đếm” tỉ mỉ thành từng phần có kích cỡ và trọng lượng bằng nhau. Mỗi miếng nặng chừng cả cân, phân phát cho các thành viên để gói phần về cho con cháu cùng thưởng thức.

Mỗi phần xôi nén có thể kèm theo giò hoặc thịt lợn luộc, mang về ăn ngay, chấm với ruốc, muối lạc vừng, thậm chí đem chiên giòn đều ngon.

Bạn Thùy Duyên (ở xã Hải Phương) chia sẻ, cứ đến ngày 15/11 âm lịch lại cảm thấy háo hức, chờ mẹ đi giỗ tổ về để được ăn món xôi nén thơm ngon.

Theo cảm nhận của Duyên, xôi nén không mềm dẻo như bánh dày và cũng không đông, đặc, có độ rắn tay bằng bánh đúc. Món xôi này dai, dẻo và dậy mùi thơm đặc trưng.

“Nếu lúc nén xôi, người ta lót lá ré dưới đáy khuôn thì xôi có mùi thơm rất hấp dẫn.

Món ăn này nhìn hình thức có vẻ đơn giản, không bắt mắt hay cầu kỳ như xôi đỗ, xôi gấc, xôi dừa… nhưng hương vị thơm ngon, đồng thời mang giá trị tinh thần to lớn.

Không chỉ là một món ngon dân dã, xôi nén còn được xem như biểu tượng của sự khéo léo, tinh thần đoàn kết trong mỗi dòng họ ở Hải Hậu, góp phần lưu giữ truyền thống lâu đời của bà con địa phương”, Duyên bày tỏ.

Đặc sản trắng như sữa trong mâm cỗ Vĩnh Phúc béo ngậy, chan cơm ăn thanh mátVốn là thức uống dân dã được nhiều người yêu thích nhưng chỉ cần biến tấu một chút với gia vị, nước đậu trở thành món canh thơm ngậy, thường thấy trong mâm cỗ giỗ chạp hay cưới hỏi của người dân ở Vĩnh Phúc vào mùa hè.