Ngày 27/10, Tổ chức Di cư quốc tế (IOM) phối hợp cùng Đại sứ quán Canada tại Việt Nam khởi động chương trình “ThinkB4UClick” với mục đích trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết để phòng, chống mua bán người, nâng cao tư duy phản biện và tăng cường khả năng ứng phó trên không gian mạng dành cho thanh niên.

Chương trình diễn ra trong bối cảnh các hình thức lừa đảo trực tuyến, tuyển dụng trá hình và những diễn biến phức tạp của các hình thức mua bán người diễn biến phức tạp.

Gần 300 sinh viên, chuyên gia và thành viên mạng lưới Thanh niên IOM đã tham dự sự kiện dưới hình thức trực tuyến và trực tiếp.

Một nửa nạn nhân của mua bán người có trình độ học vấn cao

Theo đại diện Văn phòng IOM Việt Nam, trong số các cuộc gọi phản ánh mà Tổng đài điện thoại quốc gia về phòng, chống mua bán người (111) nhận được, có tới 50,5% vụ việc diễn ra trên mạng.

Thông tin tại lễ khai trương Tổng đài hồi tháng 9 cho thấy, sau 12 năm hoạt động, đường dây nóng 111 đã tiếp nhận và xử lý 30.170 cuộc gọi, kết nối và chuyển tuyến 700 ca, đồng thời giải cứu, hỗ trợ 785 nạn nhân và người bị nghi là nạn nhân bị mua bán.

Vẫn theo IOM Việt Nam, nếu trước năm 2020, tội phạm mua bán người hoạt động đơn lẻ thì từ năm 2020 đến nay, chúng hoạt động có tổ chức và chuyên nghiệp hơn.

Không gian hoạt động của tội phạm trong cùng kỳ cũng chuyển phần lớn từ trực tiếp sang trực tuyến.

Chúng sử dụng 5 mô hình/thủ đoạn chính: tuyển dụng việc nhẹ, lương cao qua mạng xã hội/trang tuyển dụng giả; môi giới hôn nhân quốc tế, lấy chồng nước ngoài; lừa đảo xuyên biên giới/ ép gia nhập đường dây lừa đảo trực tuyến; sử dụng mạng xã hội, ứng dụng hẹn hò; sử dụng tài khoản ẩn danh, giả danh, mã hóa, chuyển tiền điện tử.

Tại Đông Nam Á, phân tích 978 ca được IOM và đối tác hỗ trợ năm 2023 cho thấy tỷ lệ nạn nhân bị mua bán là nam áp đảo nữ (76% so với 24%), 90% trong độ tuổi 18-35 và khoảng một nửa có trình độ học vấn cao, biết nhiều ngoại ngữ, có khả năng tin học cơ bản.

Việt Nam có khoảng 22 triệu thanh niên thường xuyên kết nối Internet. Vì vậy, bà Kendra Rinas, Trưởng Phái đoàn IOM Việt Nam, cho rằng “việc trang bị tư duy phản biện, năng lực tự bảo vệ trên không gian mạng và lên tiếng nâng cao nhận thức về bóc lột sức lao động là một trong những cách hiệu quả nhất để phòng, chống mua bán người”.

Đồng quan điểm, ông Jim Nickel – Đại sứ Canada tại Việt Nam – cho rằng “năng lực số không còn là một đặc quyền – đó là tấm khiên bảo vệ”.

Kỹ năng “nghĩ trước khi nhấp chuột” (ThinkB4Uclick) sẽ giúp bảo vệ bản thân trước các nguy cơ bị khai thác và bóc lột.

Mỗi cú nhấp chuột đều có thể dẫn đến cạm bẫy

Thông tin thêm về thực trạng của ngành công nghiệp lừa đảo toàn cầu, ông Frédéric Margotton – Bí thư thứ nhất (An ninh mạng và Công nghệ số) Đại sứ quán Canada tại Singapore – nhận xét tội phạm mạng ngày càng chuyên môn hóa.

Tại khu vực ASEAN, thiệt hại do lừa đảo trực tuyến mỗi năm lên tới 7 tỷ USD.

Do tội phạm mạng đang gia tăng việc sử dụng các nền tảng mạng xã hội, game cũng như AI, deepfake, bất kỳ cú nhấp chuột nào cũng có thể chúng ta đến cạm bẫy.

Theo một báo cáo năm 2025, các email giả mạo sử dụng AI có lượt nhấp chuột đạt 54%, cao gấp 4 lần email giả mạo thông thường.

Theo ông Margotton, việc dừng lại một bước, kiểm tra, kiểm chứng thông tin trước khi click hay chia sẻ thông tin chính là “hàng phòng ngự đầu tiên”.

Cân nhắc trước khi nhấp chuột, sử dụng mật khẩu mạnh, xác thực đa yếu tố và bảo vệ quyền riêng tư trên mạng là những kỹ năng giúp người dùng an toàn hơn.

Dưới góc độ chuyên gia an ninh mạng, ông Ngô Minh Hiếu – Giám đốc Chống Lừa Đảo – cho biết ngày nay, với AI và smartphone, ai cũng có thể trở thành một tội phạm mạng.

Các mối đe dọa trên môi trường số ngày một tăng, nhằm vào mọi người dùng ở mọi độ tuổi, bối cảnh.

Những kịch bản lừa đảo phổ biến thường liên quan đến tin nhắn khẩn cấp từ bạn bè, tuyển dụng công việc giả mạo, lừa đảo tặng quà, trúng thưởng.

Chính vào lúc này, tư duy phản biện là vô cùng quan trọng. “Ai tạo ra thông tin này? Ý định của họ là gì? Đây là sự thật hay quan điểm riêng? Tôi có thể xác minh từ các nguồn chính thức không” là những câu hỏi mà ông Ngô Minh Hiếu khuyến nghị mọi người tự đặt ra để phân tích, đánh giá và xác minh giữa biển thông tin hiện nay.

Ông cũng lưu ý mọi hoạt động trên mạng như đăng bài, thích, bình luận, ảnh, video… đều tạo ra danh tiếng kỹ thuật số. Chúng đi theo suốt cuộc đời mỗi người và có thể ảnh hưởng lớn đến những cơ hội sau này.

Vì vậy, cần kiểm soát thông tin chia sẻ trên mạng và thường xuyên kiểm tra cài đặt quyền riêng tư của các tài khoản trực tuyến.