Nghịch lý tại nền kinh tế số 4 thế giới: Cường quốc công nghệ nhưng năng suất CNTT tụt đáy G7, mức giảm lên đến hai con số, vì đâu nên nỗi?

Theo Trung tâm Năng suất Nhật Bản, năng suất lao động điều chỉnh theo lạm phát đã giảm 13% trong 4 năm tính đến năm 2023 (theo đơn vị yên). Giá trị gia tăng được định nghĩa là doanh thu trừ đi chi phí hàng hóa và dịch vụ đầu vào trong sản xuất.

Trong khi đó, năng suất lao động của ngành CNTT Mỹ tăng 27% và tại Anh tăng 9% (tính theo đồng nội tệ). Trong số ba quốc gia G7 ghi nhận mức giảm, chỉ có Nhật Bản là sụt giảm ở mức hai con số. Các thành viên còn lại của G7 là Canada, Pháp, Đức, Ý và Liên minh châu Âu.

“Ngành CNTT được kỳ vọng đóng vai trò then chốt trong quá trình chuyển đổi số của Nhật Bản, nhưng năng suất của ngành vẫn đang ở mức thấp”, chuyên gia nghiên cứu cấp cao Yasuhiro Kiuchi tại tổ chức nghiên cứu phi lợi nhuận nhận định.

Các công ty công nghệ lớn của Nhật Bản như Fujitsu, NEC và NTT Data Group vốn có thế mạnh phát triển hệ thống cho khách hàng doanh nghiệp và cơ quan chính phủ. Trong đại dịch, khi đầu tư vào công nghệ số như họp trực tuyến tăng vọt, các công ty này đã mở rộng đáng kể lực lượng lao động. Theo OECD, đến năm 2023, tổng số nhân sự của ngành lên tới 2,35 triệu người, tăng khoảng 20% so với năm 2019.

Tuy nhiên, giá trị gia tăng của toàn ngành chỉ tăng vỏn vẹn 5% trong cùng kỳ, thấp hơn nhiều so với mức tăng 39% ở Mỹ và 12% ở Đức. Nguyên nhân chính là do Nhật Bản chậm chuyển đổi sang điện toán đám mây và các dịch vụ kỹ thuật số tiên tiến.

Tại Nhật, các doanh nghiệp và nhà sản xuất thường thuê công ty ngoài phát triển hệ thống CNTT. Khoảng 74% kỹ sư CNTT Nhật Bản làm việc trong các công ty như vậy. Họ xây dựng hệ thống được “may đo” theo yêu cầu khách hàng, tốn nhiều thời gian và nhân lực.

Ngược lại, ở Mỹ và nhiều quốc gia đã phổ biến điện toán đám mây, các kỹ sư nội bộ tại doanh nghiệp như Nike hay Walmart có thể tự cấu hình hệ thống. Nhờ đó, các doanh nghiệp CNTT có thể tập trung vào phát triển phần mềm và tối ưu hóa hệ thống, đồng thời mở rộng quy mô hoạt động hiệu quả hơn.

Hệ quả là các doanh nghiệp công nghệ Mỹ và châu Âu đang phát triển các phần mềm tiên tiến nhanh hơn nhiều so với các đối thủ. Nhật Bản thì ngày càng phụ thuộc vào các sản phẩm kỹ thuật số nhập khẩu.

Sự lệ thuộc này thể hiện rõ trong thâm hụt kỹ thuật số của Nhật Bản. Trong thập kỷ kết thúc vào năm 2024, mức thâm hụt đã tăng hơn gấp 3 lần, đạt mức kỷ lục 6,7 nghìn tỷ yên (tương đương 45 tỷ USD), cao hơn cả thâm hụt thương mại hàng hóa cùng năm là 5,47 nghìn tỷ yên.

Theo công ty cung cấp dịch vụ nhân sự Human Resocia có trụ sở tại Tokyo, số lượng kỹ sư CNTT tại Nhật Bản dự kiến đạt đỉnh vào năm 2035, ở mức khoảng 1,56 triệu người. Khi lực lượng lao động bắt đầu thu hẹp, việc duy trì các mô hình hoạt động nặng về nhân công sẽ ngày càng khó khăn.

Trong bối cảnh đó, nhiều doanh nghiệp được kỳ vọng sẽ ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) nhằm nâng cao năng suất và giữ vững sức cạnh tranh.

Theo Nikkei Asia