Bụi mịn bủa vây, đe dọa tứ bề

Tại Hà Nội, ô nhiễm không khí những ngày qua ở mức báo động đỏ, có thời điểm nằm trong nhóm 10 thành phố ô nhiễm nhất thế giới. Người dân khi ra đường cảm nhận rõ sự ngột ngạt, tầm nhìn giảm mạnh.

Phá vỡ cơ chế bảo vệ tự nhiên

Tại các khu vực có mật độ giao thông cao và nhiều công trình xây dựng, nồng độ bụi mịn PM2.5 thường xuyên vượt ngưỡng an toàn. Các hạt bụi siêu nhỏ này khó nhận biết bằng cảm quan nhưng có xu hướng tích lũy âm thầm trong cơ thể.

Nhiều người ở Hà Nội phản ánh khi chất lượng không khí chuyển từ mức đỏ sang tím, họ khó thở, mất ngủ và làm việc kém hiệu quả. Với người mắc bệnh nền như tim mạch, tăng huyết áp hay hen suyễn, tác động càng nghiêm trọng. Ghi nhận tại các bệnh viện, số bệnh nhân đến khám các bệnh lý hô hấp trong những ngày qua tăng khoảng 20%-30%. Các bệnh thường gặp gồm viêm đường hô hấp, khó thở, hen phế quản và các đợt cấp của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD). Nhóm chịu ảnh hưởng nặng nề nhất là trẻ nhỏ, người cao tuổi, phụ nữ mang thai và người có bệnh nền hô hấp, tim mạch.

Không báo động đỏ như Hà Nội, nhưng ở TP HCM đã có không ít người đổ bệnh vì hít phải bụi mịn. Ông T.B.N (62 tuổi, ở TP HCM) cho biết sau 2 tuần ho, khò khè, cảm giác nặng ngực thường xuyên, ông đến bệnh viện thăm khám thì được xác định bị tắc phổi vì hít nhiều bụi mịn.

Theo PGS-TS-BS Lê Trần Quang Minh, Giám đốc Bệnh viện Tai Mũi Họng TP HCM, các bệnh về tai mũi họng, hô hấp tăng bên cạnh ô nhiễm do đô thị hóa, một nguyên nhân đáng lo ngại khác là sự gia tăng của bụi mịn trong không khí. Nhiều người thường nhầm lẫn bụi mịn với sương mù, nhất là vào buổi sáng sớm. Tuy nhiên, lớp không khí mờ đục đó thực chất là bụi mịn, có khả năng xâm nhập sâu vào cơ thể qua đường hô hấp. Trong bụi mịn có thể chứa các tinh thể kim loại nặng, gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe. “Khi hít phải bụi mịn trong thời gian dài, nguy cơ trước mắt là các bệnh viêm mũi xoang, viêm họng, viêm đường hô hấp. Từ những bệnh lý này, người bệnh có thể phát sinh các biến chứng nặng hơn như viêm tai giữa, bệnh phổi và thậm chí là ung thư đường hô hấp” – bác sĩ Minh cảnh báo.

Bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng, Hội Y học Oxy cao áp và Y học dưới nước, cho biết khi chỉ số chất lượng không khí (AQI) vượt 100, nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng trở nên rõ rệt, nhất là với các nhóm nhạy cảm. Bụi mịn PM2.5 có kích thước chỉ bằng khoảng 1/20-1/25 đường kính sợi tóc, dễ dàng đi sâu vào phế nang, mang theo kim loại nặng và nhiều chất độc hại. Quá trình này gây stress ôxy hóa, kích hoạt phản ứng viêm, làm tổn thương mạch máu và thúc đẩy sự hình thành các bệnh không lây nhiễm. “Tác hại của bụi mịn không chỉ dừng ở nhiễm độc hay nhiễm khuẩn mà còn phá vỡ các cơ chế bảo vệ tự nhiên của cơ thể” – bác sĩ Hoàng lo ngại.

Cảnh báo sớm, nâng cao ý thức phòng ngừa

Theo PGS-TS-BS Lê Trần Quang Minh, các mạch máu chịu tác động của phản ứng viêm và stress ôxy hóa sẽ kém đàn hồi, dễ hình thành xơ vữa và cục máu đông. Khi bụi và độc chất theo máu đi xa hơn, tim, não, thận hay hệ thần kinh đều có nguy cơ bị ảnh hưởng. Nếu tình trạng viêm nhiễm và tiếp xúc với ô nhiễm kéo dài, đặc biệt khi có sự hiện diện của kim loại nặng, nguy cơ mắc ung thư vùng tai mũi họng và phổi sẽ tăng cao. “Đây là vấn đề cần được cảnh báo sớm để người dân nâng cao ý thức phòng ngừa và thăm khám kịp thời” – bác sĩ Minh nhấn mạnh thêm.

Trong bối cảnh không khí ô nhiễm tứ bề, các chuyên gia khuyến cáo cộng đồng cần chủ động phòng ngừa, bảo vệ sức khỏe. Người dân cần lưu ý những dấu hiệu cảnh báo như ho kéo dài, khò khè, tức ngực, khó thở, mệt mỏi bất thường; với trẻ nhỏ có thể xuất hiện thở nhanh, ngủ kém. Khi chỉ số AQI ở mức cao nên hạn chế ra ngoài, đeo khẩu trang đạt chuẩn N95/N99, sử dụng máy lọc không khí trong nhà và đóng kín cửa để giảm bụi mịn xâm nhập. Thực tế, nhiều người vẫn duy trì thói quen tập thể dục ngoài trời vào sáng sớm – thời điểm ô nhiễm thường ở mức cao do hiện tượng nghịch nhiệt khiến bụi mịn bị “giữ” sát mặt đất. Khi xuất hiện các triệu chứng ho, rát họng hay khó thở, một số người có thói quen tự mua thuốc điều trị, thậm chí dùng kháng sinh kéo dài, tiềm ẩn nhiều rủi ro cho sức khỏe.

PGS-TS-BS Lê Thị Tuyết Lan, Khoa Thăm dò chức năng hô hấp – Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM, cảnh báo sự thay đổi nhiệt độ và độ ẩm ảnh hưởng trực tiếp đến cơ chế bảo vệ của đường thở. Lạnh đột ngột làm lớp nhầy bảo vệ niêm mạc mỏng đi, tạo điều kiện cho virus, vi khuẩn và dị nguyên xâm nhập dẫn đến tình trạng nghẹt mũi, ho, khó thở hoặc làm tái phát hen phế quản, viêm mũi dị ứng. Bên cạnh đó, môi trường trong nhà kín gió vào mùa lạnh dễ tích tụ bụi mịn và nấm mốc, những yếu tố thường âm thầm làm bệnh lý hô hấp trở nên dai dẳng hơn nếu không được kiểm soát.

Bộ Y tế khuyến cáo người dân hạn chế các hoạt động ngoài trời kéo dài hoặc vận động gắng sức, ưu tiên sinh hoạt trong nhà, tránh đến các khu vực ô nhiễm cao và sử dụng khẩu trang ngăn bụi mịn khi cần thiết. Khi tham gia giao thông, nên ưu tiên phương tiện công cộng, hạn chế đi xe máy, xe đạp; đồng thời, hạn chế mở cửa sổ, cửa ra vào trong thời điểm không khí xấu. Người dân cần vệ sinh mũi, súc họng bằng nước muối sinh lý sáng – tối, rửa mắt trước khi đi ngủ. Đối với nhóm nhạy cảm như người cao tuổi, trẻ em và người mắc bệnh hô hấp, tim mạch nên tránh hoàn toàn các hoạt động ngoài trời, chuyển sang sinh hoạt trong nhà hoặc lùi kế hoạch ra ngoài sang những ngày chất lượng không khí tốt hơn, đồng thời đóng kín cửa khi ô nhiễm ở mức nghiêm trọng.

Cao hơn nhiều lần so với khuyến cáo từ WHO

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), năm 2016, Việt Nam ghi nhận hơn 60.000 trường hợp tử vong do các bệnh lý như tim mạch, đột quỵ, ung thư phổi, COPD và viêm phổi, trong đó ô nhiễm không khí là yếu tố nguy cơ quan trọng. Đáng lo ngại, nồng độ bụi mịn PM2.5 có thời điểm lên tới 85-105 µg/m³ (mật độ khối lượng của bụi lơ lửng trong không khí), cao gấp 17-21 lần khuyến cáo trung bình năm của WHO, vốn chỉ 5 µg/m³.

PGS-TS-BS Trần Văn Ngọc, Chủ tịch Hội Hô hấp TP HCM, chỉ rõ tỉ lệ tử vong do COPD đang gia tăng nhanh chóng trên phạm vi toàn cầu. Chỉ trong vài năm, căn bệnh này đã vươn từ vị trí thứ 6 lên đứng thứ 3 trong các nguyên nhân gây tử vong, chỉ xếp sau bệnh tim thiếu máu cục bộ và đột quỵ, vượt qua nhiều loại ung thư. Khi hít phải các chất ô nhiễm, cơ thể người khỏe mạnh vẫn có khả năng tự làm sạch và đào thải. Tuy nhiên, việc tiếp xúc thường xuyên với môi trường ô nhiễm, đặc biệt là bụi mịn siêu nhỏ, rất khó bị loại bỏ khiến chúng xâm nhập sâu vào phế nang, theo máu lan tỏa đến nhiều cơ quan trong cơ thể. Quá trình này làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh hô hấp mạn tính, ung thư phổi, bệnh tim mạch, hen phế quản và nhiễm trùng đường hô hấp.

Mall) Loa Kiểm Âm Bluetooth EDIFIER MR3/MR5 I Công Suất 36W | Bluetooth 5.4 |