Xu hướng trẻ hóa đáng lo ngại

Một nghiên cứu uy tín tại Mỹ đã chỉ ra rằng, trong vòng một thập kỷ qua, tỷ lệ đột quỵ ở nhóm người từ 18 đến 45 tuổi đã tăng gần 15%. Tại Việt Nam, số liệu từ một nghiên cứu đa trung tâm cho thấy, người dưới 45 tuổi chiếm khoảng 7,2% tổng số ca đột quỵ – một con số không nhỏ và đang có xu hướng tăng. Đây hồi chuông cảnh báo về một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nhưng dễ bị bỏ qua trong nhóm người trẻ tuổi.

Ảnh: AI

BS.CKI Hồ Thanh Lịch, Trưởng khoa Nội Tổng hợp tại Bệnh viện Nam Sài Gòn giải thích: ‘Nếu ở người cao tuổi, đột quỵ thường đến từ các bệnh mãn tính như xơ vữa động mạch, tăng huyết áp, thì ở người trẻ, các yếu tố từ lối sống hiện đại, áp lực xã hội và thói quen sinh hoạt không lành mạnh mới là ‘thủ phạm ngầm’ đáng sợ.’

Nguyên nhân từ lối sống hiện đại

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ đột quỵ sớm ở người trẻ bao gồm:

• Thiếu ngủ, thức khuya kéo dài: Làm rối loạn tuần hoàn não, tăng nguy cơ đột quỵ hơn 7% so với người ngủ đủ giấc, đúng giờ.
• Áp lực công việc và stress kéo dài: Làm việc quá 55 giờ/tuần làm tăng nguy cơ đột quỵ lên tới 33% so với nhóm làm việc từ 35 – 40 giờ.
• Ít vận động, ăn uống thiếu lành mạnh: Ngồi nhiều, ít vận động, ăn nhiều thức ăn nhanh, rượu bia, thuốc lá, chất kích thích làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.
• Chủ quan với bệnh nền: Bệnh tim mạch, cao huyết áp, tiểu đường và các bệnh mạn tính khác không được kiểm soát có thể dẫn đến đột quỵ.

Ảnh: AI

Đột quỵ có thể xảy ra đột ngột, nhưng hậu quả để lại là suốt đời – từ liệt nửa người, rối loạn ngôn ngữ đến suy giảm nhận thức. Chi phí điều trị và phục hồi chức năng sau đột quỵ có thể kéo dài hàng chục năm, tạo gánh nặng lớn cho gia đình và xã hội. Vì vậy, việc nhận biết sớm là rất quan trọng.

Quy tắc FAST giúp nhận diện đột quỵ nhanh nhất:

• F (Face – Mặt): Méo miệng, liệt mặt một bên.
• A (Arm – Tay): Yếu hoặc tê liệt đột ngột một bên tay hoặc chân, không thể giơ tay hoặc giữ thăng bằng.
• S (Speech – Nói): Khó nói, nói ngọng, nói lắp bắp hoặc không hiểu người khác nói.
• T (Time – Thời gian): Nếu xuất hiện một trong các dấu hiệu trên, cần gọi cấp cứu ngay lập tức để được can thiệp kịp thời.

Đừng bỏ qua cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA)

Theo bác sĩ Lịch, TIA có triệu chứng gần giống với đột quỵ như tê tay chân, méo miệng, nói ngọng nhưng thường hồi phục sau vài phút đến vài giờ. Tuy nhiên, đây là ‘tín hiệu đỏ’ nếu không kiểm soát tốt, nguy cơ đột quỵ thực sự có thể xảy ra ngay sau đó.

Y học hiện nay đã có thang điểm đánh giá nguy cơ sau TIA. Người từng trải qua TIA cần tầm soát kỹ và kiểm soát tốt các yếu tố như huyết áp, đái tháo đường, rối loạn nhịp tim. Nhiều người chủ quan, nghĩ là chỉ mỏi mệt, để đến trưa mới đi khám thì đã muộn. ‘Có bệnh nhân khởi phát từ một cơn đau đầu rất nhẹ nhưng thực chất là do tắc hệ tĩnh mạch xoang – một dạng đột quỵ hiếm gặp. Người này từng sử dụng thuốc tránh thai kéo dài, có triệu chứng như đau đầu, buồn nôn, dễ bị bỏ sót’, bác sĩ Lịch dẫn chứng.

Thời gian vàng quyết định sự sống còn

Bác sĩ Lịch cho biết tế bào não nếu không được cấp máu, thiếu oxy, dinh dưỡng thì trong thời gian ngắn sẽ mất chức năng. Bệnh viện Đa khoa quốc tế Nam Sài Gòn từng cứu một ca đột quỵ không xác định thời gian khởi phát, bệnh nhân ngủ dậy bị liệt nửa người. Bệnh viện chụp MRI thấy còn kịp thời nên chỉ sau vài giờ can thiệp, bệnh nhân đã trở lại bình thường.

BS Lịch nhấn mạnh điều trị đột quỵ là điều trị chuyên sâu, vì các triệu chứng rất dễ nhầm lẫn với bệnh lý khác. Điều này cũng dễ dẫn đến việc người nhà xử lý chưa đúng với tình trạng bệnh. Tâm lý chủ quan của bệnh nhân và người nhà là điều nguy hiểm nhất, trì hoãn thời gian cứu sống bệnh nhân. Nhiều người dùng những loại thuốc mang tính truyền miệng và cho rằng có thể điều trị đột quỵ, song có thể gây ngộ độc cho bệnh nhân.

Sống lành mạnh từ hôm nay

Bác sĩ Lịch khuyến cáo, người trẻ nên duy trì thói quen khám sức khỏe định kỳ để kiểm soát huyết áp, mỡ máu và nhịp tim. Song song đó, việc xây dựng lối sống khoa học đóng vai trò then chốt.

• Tập thể dục đều đặn ít nhất 30 phút mỗi ngày.
• Ăn uống cân bằng, hạn chế đồ ăn nhanh, bỏ thuốc lá, giảm rượu bia.
• Sắp xếp thời gian nghỉ ngơi hợp lý, kết hợp thiền, yoga hoặc các hoạt động giải trí để giải tỏa căng thẳng.

Ảnh: BVCC

Tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn, chuyên khoa Nội Thần kinh và khoa Ngoại Thần kinh – Cột sống triển khai các gói tầm soát đột quỵ chuyên sâu, gồm:

• Xét nghiệm máu (đường huyết, HbA1c, lipid máu…).
• Chẩn đoán hình ảnh hiện đại (X-Quang phổi thẳng, điện tâm đồ…).
• Đánh giá nguy cơ và tư vấn kế hoạch phòng ngừa đột quỵ theo từng cá nhân.

Đột quỵ không chừa một ai – kể cả người trẻ. Việc chủ động tầm soát sức khỏe và thay đổi lối sống ngay từ hôm nay chính là chìa khóa để bảo vệ bản thân trước những biến chứng nguy hiểm, để không phải trả giá bằng cả cuộc đời.