Việt Nam phát hiện loài thực vật mới, tiềm năng “bổ như sâm”

Các nhà khoa học Việt Nam đã công bố phát hiện một loài thực vật hoàn toàn mới – Huệ đá nhiều hoa (Peliosanthes multiflora) – tại Rừng phòng hộ Sông Hinh, tỉnh Đắk Lắk vào tháng 3/2025. Loài này thuộc chi Huệ đá, họ Măng tây (Asparagaceae), sống ở độ cao khoảng 250 m so với mực nước biển. Kết quả nghiên cứu đã được đăng tải trên tạp chí khoa học quốc tế Phytotaxa vào tháng 3/2025.

Tiềm năng dược liệu quý

Trên thế giới, các nhà khoa học đã ghi nhận 108 loài thuộc chi Huệ đá, phân bố rộng khắp Nam Á, Đông Á và Đông Nam Á. Ở Việt Nam, nhóm thực vật này mọc tự nhiên từ Bắc vào Nam, trong đó một số loài được đồng bào dân tộc thiểu số sử dụng làm thuốc chữa bệnh thông thường.

Trong dân gian, huệ đá được coi là vị thuốc bổ, ví “bổ như sâm” nhờ tác dụng bồi bổ sức khỏe. Cây còn được biết đến với tên gọi “sâm mây” hoặc “sâm cau”, thường mọc trên núi đá, với nhiều biến thể khác nhau tùy từng vùng. Người Tày thường sắc huệ đá lấy nước uống để tăng cường thể lực, thậm chí kết hợp cùng các vị thuốc khác để hỗ trợ điều trị vô sinh, hiếm muộn.

Đáng chú ý, nghiên cứu về huệ đá lá nhỏ (Peliosanthes micrantha) – một loài phổ biến ở Việt Nam – đã phát hiện nhiều hợp chất sinh học như β-sitosterol, pumilaside A và C, octacosanol, 1-docosene, 1-nonacosene… Các hoạt chất này có khả năng chống oxy hóa, bảo vệ tế bào, cải thiện chức năng sinh lý nam, tăng sức bền và giảm mệt mỏi. Người dân bản địa từ lâu đã dùng rễ, củ huệ đá lá nhỏ ngâm rượu hoặc hãm nước uống để nâng cao sức khỏe, song đến nay mới có những nghiên cứu bài bản về loại dược liệu này.

Nhằm khai thác tiềm năng của nguồn dược liệu bản địa, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Công nghệ cao (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) đã triển khai đề tài “Nghiên cứu mô hình phát triển trồng cây dược liệu huệ đá lá nhỏ (Peliosanthes micrantha) tạo sản phẩm bảo vệ sức khỏe tại huyện Krông Nô, tỉnh Đắk Nông”.

Kết quả thử nghiệm cho thấy cao chiết từ huệ đá lá nhỏ không gây độc tính cấp theo đường uống ở liều cao (5.000 mg/kg trên chuột), đồng thời có tác dụng chống oxy hóa và hỗ trợ tăng cường chức năng sinh lý.

Việc phát hiện Huệ đá nhiều hoa không chỉ có ý nghĩa bổ sung vào danh mục thực vật toàn cầu mà còn giúp làm rõ sự đa dạng, phân bố và tiến hóa của chi Huệ đá. Đây cũng là cơ hội mở ra hướng nghiên cứu, phát triển các sản phẩm dược liệu từ nguồn gen bản địa, góp phần bảo tồn và khai thác bền vững giá trị sinh học của Việt Nam.