Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) đang được Quốc hội xem xét, cho ý kiến để hoàn thiện, thông qua tại kỳ họp thứ 10.

Một trong những nội dung nhận được sự quan tâm của các đại biểu Quốc hội và dư luận là đề xuất áp thuế thu nhập cá nhân 0,1% đối với hoạt động chuyển nhượng vàng miếng nhằm nâng cao tính minh bạch của thị trường và hạn chế đầu cơ.

Quan tâm đến quy định này, đại biểu Phạm Văn Hòa thống nhất với báo cáo giải trình rằng: Những người có thu nhập từ việc mua bán vàng miếng có tính chất lợi nhuận hoặc có đầu cơ để kiếm lời là đối tượng phải chịu thuế. Tuy nhiên, mức thuế 0,1% đối với những đối tượng này là không đáng kể.

Do đó, đại biểu đề nghị xem xét lại để điều tiết thu nhập những đối tượng này, nhằm hạn chế việc đầu cơ, mua bán làm mất ổn định của thị trường. Đại biểu cũng đề nghị không thu thuế đối với những người, những gia đình mua vàng để dự trữ, tích lũy cho con cháu hoặc phòng khi có ốm đau… cần đem vàng miếng đi bán.

Đại biểu Trịnh Xuân An (đoàn Đồng Nai) cho biết, đây là quy định rất mới, sau khi rà soát lại thì chưa có nước nào thu thuế với chuyển nhượng vàng miếng như Việt Nam. Tuy nhiên, đại biểu cho rằng đề xuất này rất hợp lý với đặc điểm, đặc thù của Việt Nam khi quản lý vàng.

Trước ý kiến của nhiều đại biểu cho rằng không nên đánh thuế với người mua vàng để tiết kiệm, ông Trịnh Xuân An nêu rõ rất khó phân biệt giữa mua vàng tiết kiệm và mua vàng đầu cơ.

Theo đại biểu An, đánh thuế chỉ với vàng miếng là chính sách phù hợp cùng với nhiều công cụ khác quản lý, điều tiết khác. “Không thể nói tiết kiệm mà thức đêm, thức hôm, xếp hàng từ 3h sáng để đăng ký mua vàng miếng, rồi không mua được vàng miếng lại mua nhẫn ép vỉ. Không thể tiết kiệm theo kiểu thế được”- ông An nêu quan điểm và cho biết thuế chỉ áp với vàng miếng, không áp với vàng nhẫn.

Khoản 11 của Điều 3 dự thảo Luật quy định Chính phủ điều chỉnh mức thuế suất 0,1% này cho phù hợp. Đại biểu đề nghị, việc điều chỉnh thuế suất này phải do Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, bởi đây là lĩnh vực nhạy cảm này. “Đánh thuế khi chuyển nhượng vàng miếng không sợ trùng thuế hay ảnh hưởng đến tiết kiệm của người dân”- đại biểu nêu quan điểm.

Trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động, Luật sư Hoàng Hà (Đoàn Luật sư TP HCM) cũng cho rằng rất khó để phân biệt rạch ròi việc mua vàng miếng tích lũy hay mua đầu cơ về mặt pháp lý và thực tiễn.

Theo luật sư, khó xác định ý chí chủ quan của người mua, vì ranh giới giữa tích lũy (mua để dành lâu dài) và đầu cơ (mua để chờ giá lên bán ngay) nằm ở ý định của người mua. Pháp luật không thể đọc suy nghĩ để biết người đó mua vàng định để cho con cháu hay bán vào tuần sau.

Thứ hai, luật hiện nay giới hạn về khái niệm đầu cơ. Theo Điều 196 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) thì tội Đầu cơ đòi hỏi yếu tố lợi dụng tình hình khan hiếm hoặc thiên tai, dịch bệnh để mua vét hàng hóa nhằm bán lại thu lợi bất chính. Còn việc mua bán kiếm lời theo sóng thị trường thông thường là quyền tự do kinh doanh cho nên rất khó quy chụp là hành vi vi phạm pháp luật.

“Thứ ba là sự nhập nhằng về hành vi. Ví dụ một người tích lũy có thể bán vàng ngay nếu gia đình có việc gấp (giống với đầu cơ). Ngược lại một nhà đầu cơ có thể bị găm hàng phải giữ vàng nhiều tháng (giống tích lũy)”- luật sư Hoàng Hà phân tích.

Do đó, nếu chỉ dựa vào hành vi mua bán tại quầy, không có công cụ nào như mã số định danh, lịch sử giao dịch điện tử đồng bộ thì gần như không thể phân biệt được đâu là người dân tích cóp và đâu là giới đầu cơ.

Dự thảo luật giao Chính phủ sẽ quy định cụ thể ngưỡng giá trị vàng miếng chịu thuế, thời điểm áp dụng và điều chỉnh thuế suất cho phù hợp với lộ trình quản lý thị trường vàng. Vấn đề đặt ra là ngưỡng giá trị vàng miếng chịu thuế ở mức nào sẽ phù hợp, để vừa đảm bảo mục tiêu không đánh thuế vào những ng mua vàng tích luỹ, mà vẫn ngăn chặn được những nhóm đầu cơ, thao túng thị trường.

Luật sư Hoàng Hà cho rằng, Chính phủ cần một bộ lọc phân biệt hành vi cho thị trường vàng hơn là một con số áp đặt. Tuy nhiên nếu phải chọn một ngưỡng giao dịch, tôi đề xuất các hướng tiếp cận sau:

Thứ nhất là ngưỡng giá trị giao dịch. Hiện nay mốc 400 triệu đồng (theo Quyết định 11/2023/QĐ-TTg quy định mức giao dịch có giá trị lớn phải báo cáo Ngân hàng Nhà nước) là con số có cơ sở pháp lý nhất để tham chiếu.

“Nếu quy định ngưỡng đánh thuế thì Chính phủ có thể cân nhắc mức này. Giao dịch dưới mức này thì xem là nhu cầu dân sinh, tích lũy nhỏ lẻ nên sẽ được miễn thuế. Còn giao dịch trên mức này thì đánh thuế hoặc yêu cầu chứng minh mục đích”- ông Hà đề xuất.

Từ kinh nghiệm quốc tế, vị luật sư cho biết, một số nước trên thế giới đã giải bài toán đầu cơ vàng bằng cách đánh thuế dựa trên thời gian nắm giữ. Ví dụ ở Đức nếu mua vàng vật chất và giữ trên 1 năm, khi bán ra sẽ được miễn thuế hoàn toàn (bất kể lợi nhuận bao nhiêu). Nếu bán dưới 1 năm (lướt sóng) thì lợi nhuận sẽ bị tính thuế thu nhập cá nhân.

Mua Hàng với Shopee

Thay vì chỉ nhìn vào số tiền (ngưỡng giao dịch), luật sư Hoàng Hà cho rằng Việt Nam nên xây dựng hạ tầng để đánh thuế dựa trên thời gian nắm giữ. Ví dụ người dân mua cho con cháu (giữ 5 – 10 năm) thì thuế 0%, còn người mua bán liên tục trong tháng, trong quý (có dấu hiệu đầu cơ) thì đánh thuế lũy tiến.

Luật sư cũng đồng tình với nhận định mức thuế 0,1% không ngăn được đầu cơ vì đây là mức đang được đề xuất trong dự thảo Luật Thuế Thu nhập cá nhân sửa đổi. Mức này là quá nhỏ so với biên độ dao động của vàng. Thực tế một ngày giá vàng có thể thay đổi từ 1 – 2 triệu đồng/lượng (tương đương biến động 1 – 2%).

“Với dân đầu cơ, họ chấp nhận biên độ chênh lệch mua bán lên tới 2 – 3 triệu đồng/lượng để kiếm lời. Vì vậy nếu thêm 0,1% (khoảng 80 – 90 ngàn đồng /lượng) chỉ giống như một khoản phí giao dịch nhỏ, hoàn toàn không đủ sức nặng để làm chùn bước giới đầu cơ hay thao túng giá”- luật sư Hoàng Hà nhận định.