Ngày 17/11, startup Valar Atomics có trụ sở tại California (Mỹ) tuyên bố đã đạt được criticality – trạng thái duy trì phản ứng dây chuyền hạt nhân, một cột mốc quan trọng trong phát triển lò phản ứng.

Đây là công ty đầu tiên trong chương trình thí điểm của Bộ Năng lượng Mỹ (DOE) đạt được thành tựu này.

Theo CEO Isaiah Taylor, trạng thái “zero-power criticality” – tức phản ứng dây chuyền hạt nhân ở mức năng lượng cực thấp – được ví như “nhịp tim đầu tiên” của lò phản ứng. Đây là dấu hiệu cho thấy thiết kế và các tính toán vật lý đã hoạt động đúng như dự kiến.

Ở mức phản ứng này, lò chưa tạo ra điện năng hay nhiệt lượng đáng kể, mà chủ yếu phục vụ mục đích kiểm chứng – xác nhận nhiên liệu, hình học lò phản ứng và các thông số kỹ thuật có thể duy trì phản ứng hạt nhân ổn định. Đây được xem là bước khởi đầu quan trọng trước khi tiến tới vận hành ở công suất cao hơn.

Đáng chú ý, lò phản ứng thử nghiệm không hoàn toàn do Valar tự phát triển, mà là sự kết hợp giữa nhiên liệu và công nghệ của công ty với các thành phần cấu trúc từ Phòng thí nghiệm Quốc gia Los Alamos. Đây là bước đi thận trọng nhằm kiểm chứng hình học nhiên liệu và tính khả thi của thiết kế.

Chương trình thí điểm của DOE được thành lập sau một sắc lệnh của Tổng thống Mỹ, cho phép 11 startup hạt nhân thử nghiệm nhanh chóng mà không cần qua quy trình cấp phép phức tạp của Ủy ban Điều tiết Hạt nhân (NRC). Mục tiêu là có ít nhất 3 công ty đạt “criticality” trước ngày 4/7/2026.

Valar Atomics đặt mục tiêu táo bạo: Đưa lò phản ứng hoàn chỉnh vào hoạt động trước thời hạn này. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng mốc thời gian trên có thể quá tham vọng, bởi việc thương mại hóa vẫn cần sự phê duyệt của NRC.

Dù vậy, thành công bước đầu này được xem là dấu mốc quan trọng, mở ra kỷ nguyên mới cho công nghệ hạt nhân tư nhân tại Mỹ.

Trước đó, ngày 10/11, Valar Atomics thông báo huy động thành công 130 triệu USD trong vòng gọi vốn mới, với sự tham gia của nhiều nhà đầu tư lớn như Palmer Luckey – nhà sáng lập Anduril Industries, và Shyam Sankar – Giám đốc công nghệ của Palantir.

Đợt gọi vốn này được dẫn dắt bởi các quỹ đầu tư mạo hiểm Snowpoint Ventures, Day One Ventures và Dream Ventures. Ngoài ra, John Donovan – thành viên hội đồng quản trị Lockheed Martin và cựu lãnh đạo AT&T – cũng tham gia. Tổng số vốn mà Valar huy động đến nay đã vượt 150 triệu USD.

Sự kiện gọi vốn này cho thấy niềm tin của giới đầu tư vào công nghệ hạt nhân thế hệ mới, đồng thời củng cố vị thế của Valar Atomics trong cuộc đua phát triển năng lượng sạch và an toàn.